Initiation à la langue latine (page 4)
- Accueil latin
- Les verbes déponents
- La coordination
- Les adjectifs qualificatifs
- Attribut du sujet et du complément d’objet direct
7. Les verbes déponents
Il existe des verbes de sens généralement actif mais dont les formes sont celles du passif : il s’agit des verbes déponents. Pour conjuguer un verbe déponent, il faut :
- reconnaître à quelle conjugaison il appartient. Il existe cinq verbes types qui correspondent à chacun des verbes-types de forme active :
- imitor, aris, ari, imitatus sum (« imiter ») correspond à amo, as, are, aui, atum
- uereor, eris, eri, ueritus sum (« craindre ») correspond à deleo, es, ere, eui, etum
- utor, uteris, uti, usus sum (« utiliser ») correspond à lego, is, ere, legi, lectum
- patior, pateris, pati, passus sum (« souffrir ») correspond à capio, is, ere, cepi, captum
- largior, iris, iri, largitus sum (« distribuer ») correspond à audio, is, ire, iui, itum
- savoir conjuguer à la voix passive les cinq verbes-types de forme active. Voici la troisième personne du singulier des cinq verbes déponents types :
Temps de l’infectum | |||
Présent | Imparfait | Futur | |
Indicatif | imitatur ueretur utitur patitur largitur | imitabatur uerabatur utebatur patiebatur largiebatur | imitabitur uerebitur utetur patietur largietur |
Infinitif | imitari uereri uti pati largiri | imitaturum esse ueriturum esse usurum esse passurum esse largiturum esse | |
Participe | imitans, antis uerens, entis utens, entis patiens, entis largiens, entis | imitaturus ueriturus usurus passurus largiturus | |
Temps du perfectum | |||
Parfait | Plus-que-parfait | Futur antérieur | |
Indicatif | imitatus est ueritus est usus est passus est largitus est | imitatus erat ueritus erat usus erat passus erat largitus erat | imitatus erit ueritus erit usus erit passus erit largitus erit |
Infinitif | imitatum esse ueritum esse usum esse passum esse largitum esse | ||
Participe | imitatus ueritus usus passus largitus |
8. La coordination
Traduction de et
- pater, mater, filius → virgule (juxtaposition)
- pater et / ac mater et / ac filius → liaison par et ou ac (AC devient ATQUE devant une voyelle)
- pater mater filiusque → il s’agit de relier le dernier élément d’une énumération avec -que qui se soude au premier mot du dernier élément.
Traduction de mais et de ou
- sed (« mais ») ou vero (toujours après le premier mot de la phrase)
- aut (« ou ») : aut… aut… : « … ou bien…, ou bien… »
- vel (« ou ») : dans le sens « ou, si vous vous voulez »
9. Les adjectifs qualificatifs
La déclinaison (1re classe)
- Un adjectif qualificatif est présenté de la manière suivante : bonus, bona, bonum (masculin, féminin, neutre).
- bonus se décline comme dominus
- bona comme rosa
- bonum comme templum
- miser, miseras, miserum comme puer
- pulcher, pulchra, pulchrum comme ager
Cas | Masculin | Féminin | Neutre |
SINGULIER | |||
Nominatif Vocatif Accusatif Génitif Datif Ablatif | bonus bone bonum boni bono bono | bona bona bonam bonae bonae bona | bonum bonum bonum boni bono bono |
PLURIEL | |||
Nominatif Vocatif Accusatif Génitif Datif Ablatif | boni boni bonos bonorum bonis bonis | bonae bonae bonas bonarum bonis bonis | bona bona bona bonorum bonis bonis |
10. Attribut du sujet et du complément d’objet direct
Quand l’attribut est un nom, il s’accorde en cas avec le nom ou le pronom auquel il se rapporte :
- attribut du sujet : Romulus uir sollertissimus fuerat. (« Romulus avait été un homme très habile. »)
- attribut du C.O.D. : Tatius Romanos habuit amicos. (« Tatius eut les Romains pour amis. »)
Quand l’attribut est un adjectif, il s’accorde en genre et en nombre et également en cas :
- attribut du sujet :
- Romulus sollertissimus fuit. (« Romulus fut très habile. »)
- Sollertia Romuli maxima fuit. (« L’habileté de Romulus fut très grande. »)
- Pater est bonus. (nominatif)
- attribut du C.O.D. :
- Tatius Romanos habuit perfidissimos. (« Tatius tint les Romains pour très déloyaux. »)
- Romulus Sabinas habuit perfidissimas.
- Romulus commoda loci habuit maxima. (« Romulus tint les avantages du lieu pour très grands. »)
- Pecunia uiros beatos non reddit. (« L’argent ne rend pas les hommes heureux. »)
→ En résumé :
Accord avec un seul nom | Accord avec plusieurs noms | |
Épithète | en genre, nombre et cas | en genre, nombre et cas avec le plus proche |
Attribut | en genre, nombre et cas | en genre, nombre et cas avec l’ensemble |
Quand l’adjectif est attribut de plusieurs noms, il s’accorde en genre et en nombre avec l’ensemble (contrairement à l’épithète où il y a accord avec le plus proche : magno ingenio sollertiaque) :
- Pater et mater sunt boni.
- L’adjectif attribut de deux noms de personnes de genres différents est au masculin pluriel.
- L’adjectif attribut de deux noms de choses de genres différents est généralement au neutre pluriel : uirtus et uitium sunt contraria.
- L’adjectif attribut d’un infinitif est au neutre : errare humanum est.